Piąta perspektywa Balanced Scorecard – ESG

ESG to zbiór kryteriów w oparciu, o które ocenia się w jaki sposób firma:

• wpływa na środowisko naturalne i klimat,
• jak przestrzega bezpieczeństwa i higieny pracy
• jakie procesy zarządzania i kontroli wdrożyła by zapewnić poszanowanie praw wszystkich interesariuszy.

E - Środowisko

W obszarze Środowiska ocenia się kryteria dotyczące:

• realizacji strategii i polityki środowiskowej,
• zarządzania środowiskiem,
• wywiązywania się z zasad odpowiedzialności i troski o środowisko.

Mówiąc ogólnie ocenia się jaki wpływ ma firma na klimat, co i ile emituje, ile energii, wody zużywa, jak gospodaruje odpadami.

S - Społeczna odpowiedzialność

Jeśli chodzi o obszar Społecznej odpowiedzialności pod uwagę brane są tutaj czynniki odnoszące się do relacji firmy z otoczeniem i oddziaływania na pracowników, klientów, dostawców czy też społeczność lokalną. Ważnym czynnikiem jest zapewnienie odpowiednich warunków pracy i przestrzeganie praw pracowniczych oraz zasad BHP. Warto wskazać na:

• strukturę zatrudnienia,
• system szkoleń,
• zdrowie
• bezpieczeństwo zatrudnienia,
• podejmowaną przez naszą firmę działalność społeczną.

G - Ład korporacyjny

Opisując ład korporacyjny, warto wskazać na stosowanie wysokich standardów zarządzania
i kontroli, by zapewnić transparentność i odpowiedzialność, w szczególności: w jaki sposób zarządza się w firmie ryzykami, jak przeciwdziała się korupcji, czy też jaka jest polityka informacyjna przedsiębiorstwa i jego transparentność. Brane pod uwagę są takie czynniki jak:

• struktura zarządu przedsiębiorstwa,
• respektowanie praw udziałowców,
• respektowanie obowiązków informacyjnych względem wszystkich udziałowców,
• niezależność decyzyjna oraz umiejętności zarządcze.

Kolejny aspekt dotyczy polityki jakości zarówno produktu jak i procedur zarządzania firmą.

ESG a prawo

Głównym aktem prawnym regulujący zasady ESG jest dyrektywa ws. sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju (tzw. CSRD) opublikowana 16 grudnia 2022 r. w Dzienniku Urzędowym UE. Zgodnie z CRSD wszystkie duże jednostki oraz małe i średnie spółki giełdowe będą przedstawiać w swoim sprawozdaniu z działalności informacje na temat: kwestii środowiskowych, społecznych i praw człowieka oraz ładu korporacyjnego. Informacje te będą raportowane według wspólnych europejskich standardów sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju (ESRS). Uproszczone standardy opracuje dla małych i średnich spółek giełdowych jak podaje Ministerstwo Finansów.

CSRD będzie teraz musiała zostać implementowana do polskiego prawa. Już za rok 2024 pierwsze informacje ESRS przedstawią duże podmioty (zatrudniające pow. 500 osób), które już obecnie raportują tzw. informacje niefinansowe. Za rok 2026 małe i średnie spółki giełdowe złożą po raz pierwszy raporty ESRS.

System raportowania ESRS zapewni szerszy dostęp do porównywalnych danych na temat zrównoważonego rozwoju firm, co powinno przełożyć się na łatwiejszy dostęp do kapitału na dalszy rozwój.

ESG jako element strategii

ESG musi być elementem spójnej i logicznej całości, w jaką powinna ułożyć się strategia organizacji. Nie może być niejako „doklejany” do operacyjnych działań, gdyż wynika z przepisów prawa, czy też panującej „mody”. Wdrożenie ESG do działań wielu firm wiąże się nie tylko ze spójną i przemyślaną strategią, ale wymaga też pewnej dojrzałości społeczeństwa, które zaczyna myśleć podobnie o kwestiach środowiskowych i podobnie postrzega dobrostan społeczny. Bowiem bez Klientów, którzy rozumieją znaczenie dbania o środowisko i społeczeństwo, działania wielu firm nie będą przez nich docenione i nie znajdą odbicia w akceptowanej cenie ekoproduktów i ekousług.

W swej istocie mapy strategii i karty wyników opisują łańcuchy przyczynowe w górę i w dół organizacji, przedstawiając etapy, poprzez które osiągane są ostateczne wyniki. Powiązania przyczynowo-skutkowe zaczynają się od tego, jak niematerialne aktywa organizacji, obejmujące kompetencje ludzi, informacje i kulturę, opisane w perspektywie uczenia się i rozwoju, napędzają doskonalenie kluczowych procesów, które tworzą wartość dla klientów organizacji. Sukces we współpracy z klientami przekłada się na ostateczne wskaźniki wyników finansowych. Cele strategiczne i powiązane KPI są definiowane w ramach każdej z tych perspektyw.

Nowa perspektywa BSC

Cztery tradycyjne perspektywy Balanced Scorecard sprawdzają się dobrze w świecie komercyjnym. Starannie oddają długoterminowy model biznesowy firmy tworzący wartość dla akcjonariuszy. Dlatego okazał się on tak popularny wśród przedsiębiorstw. Po niewielkich modyfikacjach mapy strategii i karty wyników okazały się również pomocne w sektorze publicznym, w szczególności poprzez wprowadzenie wskaźników pozafinansowych, czy też odwrócenie roli perspektyw. Dominująca rola perspektywy Klienta a nie jak w przypadku firm komercyjnych dominująca rola perspektywy finansowej.

W 2021 roku R. Kaplan i D. McMillan zaproponowali zmodyfikowane podejście do BSC, które włączało aspekty ESG do Strategicznej Karty Wyników .

Zmodyfikowana BSC zyskała nową „piątą” perspektywę nazywaną: Perspektywą Środowiskową i Społeczną (Social and Environemantal Perspective). Perspektywa ta została umieszczona pomiędzy perspektywą rozwoju wiedzy i uczenia się a perspektywą procesów wewnętrznych. W zmodyfikowanej BSC w perspektywie finansowej nie ma zasadniczych zmian na poziomie celów i KPI. Mogą pojawić się nowe KPI ukazujące wkład ESG w budowę wartości firmy na rynku oraz jej wycenę z uwzględnieniem wpływu na środowisko i dobrostan społeczny. Perspektywa Klienta - pojedynczego podmiotu staje się perspektywą Interesariuszy, ponieważ każdego uczestnika ekosystemu należy traktować jak jego „klienta”.

Modyfikacja perspektyw BSC pod ESG

Jedyną perspektywą, która nie wymaga przedefiniowania, jest perspektywa procesów wewnętrznych. Obejmuje ona w dalszym ciągu najważniejsze procesy, które muszą funkcjonować efektywnie, aby zapewnić wartość wszystkim zainteresowanym stronom i które umożliwiają osiągnięcie celów finansowych.

Fundamentalna perspektywa nowego BSC, podobnie jak dwie pierwsze, wymaga rozszerzenia. Perspektywa ta często nawet zmienia nazwę na: Kluczowe czynniki i zasoby (ang. Key Enablers and Resources) co odzwierciedla różnorodne kompetencje wszystkich uczestników ekosystemu, wymagane do pomyślnego wdrożenia BSC z elementami ESG.

Te wspólne kompetencje obejmują:

• pozyskiwanie i dystrybucję finansowania zewnętrznego na realizacje projektów,
• zdolność do realizacji projektów z zakresu ESG,
• inwestycje w nowe technologie,
• w zakresie ochrony środowiska

Może również obejmować rozwijanie relacji z otoczeniem i instytucjami, które mogą wspierać działania w zakresie podnoszenia świadomości społecznej w zakresie ESG. To instytucje takie jak: agendy rządowe, uniwersytety, sponsorzy, organizacja pozarządowe, NGO’s, autorytety

Podsumowanie

Firmy mogą koncentrować się na budowaniu wartości przedsiębiorstwa dla akcjonariuszy dynamicznie się rozwijając. Mogą też również dbać o interesy społeczne i środowiskowe. Wszystko to pod warunkiem selektywnego włączenia celów, KPI i działań z obszarów ESG. Jako integralnego elementu przemyślanej strategii budowania wzrostu wartości dla szerokich grup Interesariuszy. Samo raportowanie, które ujawniło tyle sporów w wielu środowiskach nie rozwiązuje żadnych problemów. Często jest tylko fasadą, za którą idą pozorne działania lub często ich po prostu brakuje.

Balanced Scorecard jest dojrzałym i elastycznym narzędziem zarządczym, który jest w stanie uwzględnić wielowymiarowość interesów. Jednocześnie nie pozwalając stracić z oka finalnych efektów naszych działań.

Skorzystaj z warsztatu

Wdrożenie strategii w oparciu o narzędzia Balanced Scorecard

Zobacz także

Pełna wersja artykułu ukazała się w magazynie Controlling i Zarządzanie nr 1 (57/2024)